Doszliśmy do tego momentu: ogólne zasady uprawy hydro- i semihydroponicznej zgłębione, sposób oczyszczania i przygotowania korzeni do transferu z podłoża klasycznego do mineralnego zgłębiony, przygotowanie prawidłowo wykonanej pożywki zgłębione, to na co jeszcze czekamy ? Przenosimy ! Tylko w czym najlepiej i najwygodniej trzymać rośliny stosując taką formę uprawy ? Temat doniczek do upraw bezglebowych został odrobinę poruszony w poście o rodzajach doniczek, chwilę później wspominałyśmy o doniczkach i koszyczkach ponownie. Dziś zgłębimy temat korzyści płynących z użycia systemów hydroponicznych w naszych uprawach (najczęściej mimo wszystko stosujemy semi-hydroponikę – pasywną) oraz typy upraw/systemów wraz z opisem zasad ich użytkowania. Ale zanim przejdziemy do tego… Pomówmy jeszcze raz o fundamentalnych zasadach tej uprawy i które elementy są kluczowe w jej powodzeniu. Dzięki temu dobierzemy dla roślin idealny sposób uprawy, skrojony na miarę potrzeb naszych i naszych roślin.
Dlaczego nie można stosować dokładnie takiego samego systemu, jak w doniczkach do uprawy glebowej ?
Hydroponika, czyli uprawa bezglebowa i jej odłam – uprawa semihydroponiczna- z użyciem podłoża inertnego, czyli obojętnego, biernego, pozbawionego składników mineralnych (keramzyt, Lechuza PON czy wełna mineralna) dają ogromne możliwości dla rośliny dzięki świetnie stworzonym warunkom dla bryły korzeniowej, pozwala przerastać ją korzeniom i utrzymuje samą roślinę w pozycji pionowej. Kluczowy jest dostęp korzeni do tlenu, oraz substancji odżywczych zawartych w pożywce. Eliminuje także możliwość rozwoju szkodników, których cykl rozwojowy odbywał się choćby częściowo w glebie oraz nie sprzyja rozwojowi patogenów glebowych. Jest idealna dla alergików oraz nadaje się do miejsc, w których potencjalnie nie mogą być uprawiane rośliny w klasycznym podłożu, jak placówki medyczne. Korzenie rozwijają się fantastycznie, są białe, krótsze, ale bardziej rozgałęzione w przeciwieństwie do korzeni w podłożu klasycznym. Dzieje się tak, ponieważ w glebie korzenie są zmuszone do „szukania” wody, dlatego rozrastają się głównie na długość, choć wykazują także rozwój w kierunku bocznym. Dodatkowo woda musi być transportowana do części naziemnej rośliny wbrew siłom grawitacji, co dodatkowo powoduje wydatek energetyczny rośliny. W hydroponice ten problem został wyeliminowany. Wody i jedzenia pod dostatkiem pod samym „nosem” rośliny, energia wydatkowana na rozrost bryły korzeniowej lub transport wody w uprawie glebowej zostaje przełożony na realny wzrost rośliny, czego chcieć więcej ? Ot cała tajemnica, dlaczego rośliny w hydroponice nagle zaczynają tak szybko rosnąć. Poza tym mają stały dostęp do dobrze zbilansowanej pożywki, więc czerpią z niej tyle, ile w danym momencie potrzebują. Bardzo ważna jest także kwestia dostępu tlenu do korzeni, bez niego zaczną gnić. W hydroponice napowietrzanie może być aktywne za pomocą aeratorów/pomp powietrza. W semihydroponice z definicji dodatkowego napowietrzania nie ma, podłoże za pomocą sił kapilarnych „zaciąga” pożywkę a naszym zadaniem jest ją regularnie wymieniać, dzięki czemu dostarczamy w nowej pożywce nową dawkę tlenu dla korzeni roślin. Dzięki tej wiedzy będziemy mogli dokładniej zrozumieć samą istotę uprawy bezglebowej, a także dobrać system do swoich potrzeb. Jednak jeśli chcemy zwiększyć podaż tlenu w pożywce, to możemy spokojnie dołożyć aeratory do systemu pasywnego.
Istnieje wiele systemów upraw tego typu, wyróżnimy i omówimy najważniejsze poniżej:
1. System knotowy, inaczej wicking – jest to prosty system hydroponiki pasywnej opierający się na działaniu sił kapilarnych, może jednak zawierać dodatkowe elementy czynnie napowietrzające. Jednak nie są one wymagane do tego, żeby ten system działał i spełniał swoją rolę. Istotą całego systemu jest knot, który „zaciąga” pożywkę za pomocą między innymi sił kapilarnych i tym samym poprzez substrat dostarcza do systemu korzeniowego rośliny. Istnieją już dedykowane doniczki dla tej metody (np. Lechuza). Można też stworzyć go samemu. Najprostszy system knotowy zawiera 4 elementy:
- Pojemnik do uprawy – mniejszy, niż zbiornik na pożywkę w wymiarze pionowym (musi zostać przestrzeń dla pożywki i knotów), musi być perforowany, by móc przepłukiwać substrat oraz mieć miejsce na knot. W nim sadzimy roślinę w substracie.
- Zbiornik na pożywkę- w nim umieszczamy roztwór pożywki i za pomocą knotów następuje komunikacja z pojemnikiem do uprawy, a co za tym idzie – systemem korzeniowym rośliny. Powinien być nieprzezroczysty, by zapobiec wzrostowi glonów i mikroorganizmów. Pożywkę należy regularnie wymieniać, a pojemnik przydałoby się od czasu do czasu wyczyścić. Powinien być wykonany z materiału chemicznie obojętnego dla rośliny, np. plastik, ceramika czy szkło.
- Podłoże- musi mieć zdolność wchłaniania i trzymania wilgoci. Mogą to być materiały takie, jak perlit, wermikulit, keramzyt, ale świetnie do tego nadają się mieszanki mineralne, np. LechuzaPON czy Growstone.
- Knot/knoty – mogą mieć postać sznurka, taśmy, liny, itp. Ważne, żeby były z materiału syntetycznego, by nie ulegały uszkodzeniu w środowisku wodnym pożywki. Można użyć knotów bawełnianych, ale wymagają okresowej wymiany na nowe. Najbardziej polecane materiały to właśnie syntetyki, np. nylon, poliuretan. Świetnie sprawdzają się knoty z wł. szklanego, tzw. knoty tiki lub włókna używane w lampach naftowych i świecach. Liczba knotów zależy od konstrukcji systemu, podłoża, rodzaju i liczby roślin, które są systemem knotowym zasilane.
Pojemnik do uprawy jest umieszczony w niewielkiej odległości od zbiornika, a knoty są umieszczane tak, aby pobierały pożywkę ze zbiornika i uwalniały ją do podłoża, które z kolei pochłania ją i udostępniały korzeniom roślin. Jest to też metoda uprawy najbardziej przyjazna środowisku (nie ma konieczności użycia energii elektrycznej do jej działania, zużywają też mniej wody i składników odżywczych w porównaniu do innych metod). Pożywkę w takim systemie wymieniamy standardowo co 2-3 tygodnie, w międzyczasie jeśli zachodzi taka potrzeba- dolewamy zwykłej wody. Mile widziany jest też wskaźnik poziomu wody.
2. Bardzo często używamy także klasycznych koszyczków do hydroponiki zaopatrzonych we wskaźnik poziomu wody, jednak nie zawierają one fabrycznie knotów lub też zwykłych doniczek z odpływem bez knota czy wskaźnika poziomu wody i najczęściej traktujemy substrat przelewowo. Nadal jest to uprawa pasywna hydroponiki, jednak nie możemy jej zaliczyć do knotowej. Zasada jest mniej więcej ta sama. Różnica polega na tym, że siły kapilarne działają tu także, lecz koszyczek z rośliną w substracie ma bezpośredni kontakt z pożywką, brak medium, które łączyłoby pożywkę z substratem. Koszyczki do hydroponiki świetnie współpracują np. z keramzytem. Obsługa tego podtypu uprawy pasywnej jest właściwie identyczna, jak metody knotowej. Użytkowanie substratu w klasycznych doniczkach wymaga pewnej wprawy i wyczucia, by nie przesuszyć rośliny. Do tego sposobu uprawy polecamy przezroczyste doniczki, np. dedykowane do storczyków.
Istnieją też inne metody uprawy wodnej, mniej popularne i wykorzystywane w warunkach domowych:
3. Cienkowarstwowa kultura przepływowa (ang. Nutrient Film Technique, NFT)- lekko nachylone rynny, w których umieszczone są rośliny, są zawieszone nad roztworem pożywki. Pożywka jest pompowana cienkim strumieniem w górę, obmywa korzenie, a potem wraca do zbiornika głównego.
4. System przepływowo-odpływowy (ang. Ebb and Flow, Flood and Drain)- tutaj także rośliny są zawieszone nad roztworem, lecz korzenie nie mają kontaktu z pożywką ciągle, tylko cyklicznie. W międzyczasie korzenie są odsłonięte, więc jeśli cykl zostanie zaburzony, to może to wpłynąć na ich kondycję.
5. Uprawa w głębokiej wodzie (ang. Deep Water Culture, DWC)– rośliny są osadzone w pływającej platformie, którą umieszcza się w zbiorniku z roztworem pożywki. Korzenie są stale zanurzone w cieczy.
6. System kropelkowy (ang. Drip Irrigation System)– tak, jak w systemie knotowym, roślina jest umieszczona nad pożywką w zbiorniku, lecz sama pożywka jest dostarczana do systemu korzeniowego rośliny za pomocą rurek z dyszami. Nadmiar pożywki wraca ponownie do zbiornika głównego.
7. System aeroponiczny (Aeroponics System) – w tym systemie korzenie roślin są zawieszone w powietrzu nad zbiornikiem z roztworem pożywki, która jest rozpylana przez specjalną pompę, pożywka jest zatem aplikowana w formie zamgławiania. Oprysk jest wykonywany co kilka minut, jest bardzo krótki.
Dzięki powyższemu rozwinięciu samej istoty uprawy hydroponicznej oraz omówieniu jej typów możemy zrozumieć, dlaczego pozornie zbędne elementy mogą być tak kluczowe dla tego typu upraw. Pozwoli nam to też uniknąć mniej lub bardziej powszechnych błędów oraz zrozumieć, czego w tym momencie potrzebuje nasza roślina lub czego ma w nadmiarze. Dlatego dobierajmy odpowiednią wodę do wykonania pożywki, badajmy EC, EC+, pH roztworu, regulujmy te wartości, obserwujmy swoje rośliny, dbajmy o stałą podaż tlenu dla bryły korzeniowej czy to przez zamontowanie pompy, czy też przez regularną wymianę pożywki, używajmy dobrych nawozów, które ten roztwór będą buforować, dzięki czemu pH będzie stosunkowo stabilne. Rośliny będą nam za to wdzięczne.
